6 lưu ý về thương mại điện tử mà người bán cần nắm rõ

Thương mại điện tử (TMĐT) đang đóng vai trò trung tâm trong nền kinh tế số tại Việt Nam. Theo Báo cáo của Bộ Công Thương, năm 2024, doanh thu thương mại điện tử Việt Nam đạt khoảng 20,5 tỷ USD, tăng 25% so với năm 2023. Các sàn thương mại điện tử như Shopee, Tiki, Lazada, Sendo không chỉ là nơi mua sắm quen thuộc mà còn là “kênh sống” của hàng triệu hộ kinh doanh, doanh nghiệp nhỏ và người bán cá nhân.

Tuy nhiên, cùng với sự phát triển bùng nổ, hoạt động bán hàng trên sàn thương mại điện tử đang phải đối mặt với nhiều vấn đề pháp lý mà không phải người bán nào cũng hiểu rõ. Bài viết dưới đây được Tổng đài Pháp Luật phối hợp với Luật sư tư vấn luật thương mại – Nhóm nội dung Kinh doanh – Công nghệ số thực hiện, nhằm chỉ ra các quy định cốt lõi mà bất kỳ ai đang kinh doanh online cũng cần lưu ý.

>>> Đừng chần chừ, giải pháp pháp lý tốt nhất từ luật sư đang chờ bạn – đặt lịch tư vấn ngay hôm nay!

Đặt lịch tư vấn

SÀN GIAO DỊCH THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ LÀ GÌ?

Theo khoản 9 Điều 3 Nghị định 52/2013/NĐ-CP , sàn giao dịch thương mại điện tử là website thương mại điện tử cho phép các thương nhân, tổ chức, cá nhân không phải chủ sở hữu website có thể tiến hành một phần hoặc toàn bộ quy trình mua bán hàng hóa, dịch vụ trên đó.

Sàn giao dịch thương mại điện tử trong Nghị định 52/2013/NĐ-CP không bao gồm các website giao dịch chứng khoán trực tuyến.

CÁC HÌNH THỨC HOẠT ĐỘNG SÀN GIAO DỊCH THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ

Các hình thức hoạt động của sàn giao dịch thương mại điện tử bao gồm:

(i) Website cho phép người tham gia được mở các gian hàng để trưng bày, giới thiệu hàng hóa hoặc dịch vụ;

(ii) Website cho phép người tham gia được mở tài khoản để thực hiện quá trình giao kết hợp đồng với khách hàng;

(iii) Website có chuyên mục mua bán, trên đó cho phép người tham gia đăng tin mua bán hàng hóa và dịch vụ;

(iv) Mạng xã hội có một trong các hình thức hoạt động quy định tại điểm (i), (ii), (iii) và người tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp trả phí cho việc thực hiện các hoạt động đó.

(Khoản 2 Điều 35 Nghị định 52/2013/NĐ-CP, được sửa đổi khoản 15 Điều 1 Nghị định 85/2021/NĐ-CP)

QUY CHẾ HOẠT ĐỘNG SÀN GIAO DỊCH THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ

Quy chế hoạt động của sàn giao dịch thương mại điện tử phải được thể hiện trên trang chủ của website.

Cụ thể tại khoản 2 Điều 38 Nghị định 52/2013/NĐ-CP (được sửa đổi tại điểm a khoản 17 và bổ sung tại điểm b khoản 17 Điều 1 Nghị định 85/2021/NĐ-CP), quy chế hoạt động sàn giao dịch thương mại điện tử phải bao gồm các nội dung sau:

– Quyền và nghĩa vụ của thương nhân, tổ chức cung cấp dịch vụ sàn giao dịch thương mại điện tử;

– Quyền và nghĩa vụ của người sử dụng dịch vụ sàn giao dịch thương mại điện tử;

– Nếu sàn giao dịch thương mại điện tử có kết hợp nhiều hình thức hoạt động khác nhau, mô tả quy trình giao dịch đối với từng hình thức tổ chức hoạt động này, bao gồm quy trình giao nhận hàng hóa (nếu có);

– Hoạt động rà soát và thẩm quyền xử lý của thương nhân, tổ chức cung cấp dịch vụ sàn giao dịch thương mại điện tử khi phát hiện các hành vi kinh doanh vi phạm pháp luật trên sàn giao dịch;

– Quyền và nghĩa vụ của các bên trong các giao dịch được thực hiện trên sàn giao dịch thương mại điện tử, trường hợp một giao dịch có nhiều hơn 02 bên tham gia thì phải phân định rõ trách nhiệm giữa các bên bán hàng hóa và cung ứng dịch vụ;

– Giới hạn trách nhiệm của thương nhân, tổ chức cung cấp dịch vụ sàn giao dịch thương mại điện tử trong những giao dịch thực hiện trên sàn;

– Các quy định về an toàn thông tin, cơ chế kiểm tra, giám sát để đảm bảo việc cung cấp thông tin và quản lý thông tin trên sàn giao dịch thương mại điện tử;

– Cơ chế giải quyết khiếu nại, tranh chấp giữa các bên liên quan đến giao dịch tiến hành trên sàn giao dịch thương mại điện tử;

– Chính sách bảo vệ thông tin cá nhân của người sử dụng dịch vụ sàn giao dịch thương mại điện tử theo quy định tại Điều 69 Nghị định 52/2013/NĐ-CP;

– Biện pháp xử lý với các hành vi xâm phạm quyền lợi người tiêu dùng trên sàn giao dịch thương mại điện tử;

– Biện pháp xử lý vi phạm đối với những người không tuân thủ quy chế hoạt động của sàn giao dịch thương mại điện tử;

– Phân định trách nhiệm về cung cấp chứng từ hàng hóa giữa người bán, bên cung cấp dịch vụ sàn giao dịch thương mại điện tử và bên cung cấp dịch vụ logistics trong trường hợp có giao kết sử dụng dịch vụ logistics của bên thứ ba;

– Quy trình phối hợp với các chủ thể quyền sở hữu trí tuệ rà soát và gỡ bỏ các sản phẩm xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ trên sàn giao dịch thương mại điện tử;

– Chính sách áp dụng chung cho các giao dịch trên sàn liên quan đến vấn đề kiểm hàng, chính sách đổi trả, chính sách hoàn tiền (bao gồm những trường hợp hoàn tiền, quy trình và phương thức hoàn tiền cho khách hàng) trong trường hợp sàn giao dịch thương mại điện tử có chức năng đặt hàng trực tuyến.

Trong trường hợp có thay đổi về một trong các nội dung nêu trên, thương nhân, tổ chức cung cấp dịch vụ sàn giao dịch thương mại điện tử phải thông báo cho tất cả các đối tượng sử dụng dịch vụ sàn giao dịch thương mại điện tử ít nhất 5 ngày trước khi áp dụng những thay đổi đó.

NHỮNG LƯU Ý PHÁP LÝ KHI KINH DOANH TRÊN CÁC SÀN THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ

Trong bối cảnh thương mại điện tử đang ngày càng phát triển mạnh mẽ tại Việt Nam, các sàn giao dịch thương mại điện tử như Shopee, Lazada, Tiki, Sendo… đã trở thành kênh phân phối chủ lực của hàng triệu cá nhân và doanh nghiệp. Tuy nhiên, song song với lợi ích về mặt thị trường, việc kinh doanh trên các nền tảng này cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý nếu người bán không nắm rõ các quy định hiện hành. Dưới đây là những lưu ý pháp lý quan trọng cần đặc biệt quan tâm:

1. Đăng ký kinh doanh và nghĩa vụ thuế

Việc bán hàng thường xuyên trên sàn TMĐT được coi là hoạt động kinh doanh có điều kiện. Theo quy định tại Luật Quản lý thuế 2019 và Thông tư 40/2021/TT-BTC, các cá nhân, hộ kinh doanh có doanh thu từ 100 triệu đồng/năm trở lên phải:

• Đăng ký mã số thuế;
• Kê khai thuế;
• Nộp thuế giá trị gia tăng (1%) và thuế thu nhập cá nhân (0,5%) nếu là cá nhân kinh doanh.

Các sàn thương mại điện tử hiện đã có nghĩa vụ khấu trừ và nộp thay thuế cho người bán. Tuy nhiên, nếu người bán cố tình không kê khai danh tính, hoặc lập tài khoản ảo để “né” thuế, vẫn có thể bị cơ quan thuế xử phạt.

Lưu ý từ Luật sư tư vấn: Nếu bạn là người kinh doanh tự do trên Shopee/Facebook nhưng doanh thu cao hơn mức quy định, cần đăng ký hộ kinh doanh cá thể để tránh bị truy thu thuế hoặc đóng cửa tài khoản.

2. Quy định về công khai thông tin sản phẩm

Nghị định 52/2013/NĐ-CP yêu cầu tất cả các gian hàng trên sàn giao dịch TMĐT phải công khai:

• Tên sản phẩm, xuất xứ, chất lượng, đơn vị tính;
• Giá niêm yết rõ ràng (bao gồm VAT nếu có);
• Chính sách bảo hành, đổi trả, thanh toán, vận chuyển.

Nếu người bán cố tình giấu nguồn gốc hàng hóa, ghi sai công dụng, hoặc đánh tráo thương hiệu, thì không chỉ bị sàn TMĐT xử lý mà còn có thể bị xử phạt theo Luật Cạnh tranh hoặc Luật Bảo vệ người tiêu dùng.

Thực tế pháp lý: Cục Quản lý thị trường đã từng xử phạt 30 triệu đồng cho một chủ shop online vì ghi sai tên nhà sản xuất và giả danh hàng Nhật Bản.

3. Hạn chế bán hàng hóa cấm hoặc bị kiểm soát

Sàn TMĐT không phải là “vùng xám pháp luật”. Các hành vi bán hàng giả, hàng nhái, hàng nhập lậu, hàng cấm (ví dụ: thuốc không rõ nguồn gốc, vũ khí mô phỏng, thiết bị nghe lén, thực phẩm chức năng không công bố chất lượng) đều bị xử lý nghiêm theo:

• Luật Hình sự 2015 (có thể bị truy tố nếu gây hậu quả nghiêm trọng);
• Nghị định 98/2020/NĐ-CP về xử phạt vi phạm thương mại.

Các sàn TMĐT đã liên kết với lực lượng quản lý thị trường để truy vết người bán, kiểm tra kho hàng, và hỗ trợ việc khởi tố hình sự khi cần thiết.

Khuyến nghị pháp lý: Người bán nên thường xuyên cập nhật danh mục hàng hóa bị cấm, hàng cần giấy phép đặc biệt (thực phẩm chức năng, thuốc, mỹ phẩm…), và chuẩn bị đầy đủ hóa đơn, chứng từ khi có kiểm tra đột xuất.

4. Trách nhiệm pháp lý khi xảy ra tranh chấp với người tiêu dùng

Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi 2023) xác định rõ: Người bán trên sàn thương mại điện tử có trách nhiệm bồi hoàn, bảo vệ quyền lợi khách hàng, và hỗ trợ xử lý khiếu nại trong vòng 7 ngày kể từ ngày phát sinh tranh chấp.

Nếu sản phẩm bị khiếu nại vì lỗi kỹ thuật, không đúng mô tả, hoặc gây thiệt hại cho người tiêu dùng (ví dụ: đồ ăn gây ngộ độc, mỹ phẩm gây dị ứng…), người bán phải:

• Hoàn tiền hoặc đổi hàng nếu có lỗi;
• Chịu chi phí bồi thường thiệt hại theo Điều 605 Bộ luật Dân sự 2015.

Tư vấn từ Luật sư: Mỗi người bán nên có bộ quy trình xử lý khiếu nại cụ thể, lưu bằng chứng giao hàng, đoạn chat tư vấn và ảnh chụp sản phẩm để bảo vệ chính mình khi có tranh chấp pháp lý.

5. Sử dụng hình ảnh, nội dung quảng cáo đúng pháp luật

Việc tự ý sử dụng hình ảnh, logo của thương hiệu khác (ví dụ: ghi “như Chanel”, “giống hàng Zara”, “form H&M”) có thể bị coi là xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ. Ngoài ra, quảng cáo quá mức công dụng (đặc biệt với mỹ phẩm, thuốc, thực phẩm chức năng) cũng vi phạm Luật Quảng cáo.

Luật sư tư vấn lưu ý: Các hành vi như “quảng cáo cam kết khỏi bệnh”, “hết mụn sau 3 ngày”, “100% hiệu quả” có thể bị xử phạt từ 20 – 50 triệu đồng. Người bán nên xin giấy xác nhận nội dung quảng cáo nếu hoạt động chuyên nghiệp.

6. Hợp đồng với sàn thương mại điện tử: Đọc kỹ điều khoản và chính sách

Nhiều người bán bị đóng gian hàng, khóa tài khoản, thu hồi hoa hồng mà không rõ lý do. Thực tế, hầu hết các sàn đều có điều khoản loại trừ trách nhiệm, xử lý vi phạm hoặc quyền đơn phương tạm khóa tài khoản trong hợp đồng thương mại điện tử.

Lưu ý pháp lý: Người bán nên:

• Đọc kỹ chính sách của sàn trước khi đăng ký;
• Lưu giữ hợp đồng điện tử, email thông báo;
• Có phản hồi bằng văn bản rõ ràng khi bị xử lý để bảo vệ quyền lợi.

Kinh doanh trên sàn thương mại điện tử không đơn thuần là “đăng sản phẩm – chốt đơn” mà đòi hỏi sự tuân thủ pháp luật đầy đủ như bất kỳ mô hình kinh doanh nào khác. Bên cạnh kỹ năng bán hàng, người bán cần chủ động nắm vững các nghĩa vụ pháp lý để không bị xử phạt, khóa tài khoản hoặc rơi vào tranh chấp với khách hàng, cơ quan quản lý thị trường.

>>> Đặt lịch ngay để được tư vấn bởi đội ngũ luật sư hàng đầu, giúp bạn giải quyết mọi khó khăn pháp lý một cách hiệu quả!

Đặt lịch tư vấn

CÂU HỎI THƯỜNG GẶP

1. Người bán trên sàn TMĐT có cần lập hợp đồng mua bán không?

Trả lời:

Không bắt buộc lập hợp đồng giấy. Theo quy định tại Luật Giao dịch điện tử 2005, các giao dịch trên sàn thương mại điện tử được xác lập hợp pháp thông qua đơn hàng điện tử, xác nhận đơn, hóa đơn điện tử… Đây được xem là chứng từ có giá trị pháp lý, tương đương với hợp đồng. Tuy nhiên, với các đơn hàng có giá trị cao hoặc có cam kết riêng, người bán có thể lập hợp đồng điện tử riêng với người mua để hạn chế rủi ro tranh chấp.

2. Có được bán sản phẩm handmade hoặc hàng secondhand trên sàn thương mại điện tử không?

Trả lời:

Có, nhưng phải tuân thủ các điều kiện về nguồn gốc và pháp luật chuyên ngành. Đối với hàng handmade, người bán cần chứng minh được nguyên liệu hợp pháp, không dùng nguyên liệu cấm. Đối với hàng đã qua sử dụng, nhiều sàn cho phép đăng bán nhưng yêu cầu ghi rõ tình trạng cũ – mới, thời gian sử dụng, hình ảnh thật, đồng thời sản phẩm phải đảm bảo không vi phạm sở hữu trí tuệ (ví dụ: không bán túi “Chanel đã qua sử dụng” nếu không chứng minh được chính hãng).

3. Khi bị khách hàng đánh giá 1 sao không đúng sự thật, người bán có thể khiếu nại ở đâu?

Trả lời:

Người bán có quyền gửi yêu cầu xử lý đánh giá sai sự thật đến bộ phận chăm sóc người bán của sàn. Cần cung cấp chứng cứ cho thấy đánh giá là sai lệch, vu khống hoặc mang tính xúc phạm. Nếu sàn không giải quyết thỏa đáng, người bán có thể khiếu nại đến Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số – Bộ Công Thương, hoặc khởi kiện dân sự để yêu cầu bồi thường danh dự, uy tín nếu có thiệt hại thực tế.

4. Cá nhân kinh doanh trên sàn TMĐT có thể sử dụng tài khoản ngân hàng cá nhân để nhận thanh toán không?

Trả lời:

Có thể, tuy nhiên nếu hoạt động kinh doanh thường xuyên, pháp luật khuyến khích cá nhân nên mở tài khoản ngân hàng riêng dành cho hộ kinh doanh để thuận tiện trong quản lý dòng tiền và chứng minh nguồn thu nhập hợp pháp. Điều này cũng giúp kê khai thuế rõ ràng hơn, tránh rủi ro khi bị kiểm tra thu nhập cá nhân bất ngờ từ phía cơ quan thuế hoặc ngân hàng.

5. Sàn TMĐT có được phép tự ý thay đổi chính sách chiết khấu, phí hoa hồng mà không thông báo trước không?

Trả lời:

Không. Theo Luật Thương mại và Luật Bảo vệ người tiêu dùng, mọi thay đổi về chính sách giao dịch, mức phí, điều kiện hợp tác giữa sàn và người bán đều phải thông báo công khai ít nhất 07 ngày trước khi áp dụng. Nếu sàn tự ý thay đổi và gây ảnh hưởng đến quyền lợi người bán, cá nhân/tổ chức bị thiệt hại có thể khiếu nại, thương lượng hoặc yêu cầu bồi thường hợp đồng theo quy định pháp luật hiện hành.

KẾT LUẬN TỪ LUẬT SƯ:

Hoạt động trên sàn thương mại điện tử tưởng đơn giản nhưng lại ẩn chứa nhiều rủi ro pháp lý nếu người bán không chủ động cập nhật quy định pháp luật mới. Từ việc khai báo thuế, tuân thủ quy định về hàng hóa, cho đến bảo vệ quyền người tiêu dùng – tất cả đều cần thực hiện đầy đủ, đúng chuẩn. Đừng để rơi vào tình trạng “bán được nhiều nhưng lỗ vì phạt hành chính”. Hãy để Tổng đài Pháp Luật đồng hành cùng bạn xây dựng gian hàng TMĐT hợp pháp, hiệu quả và bền vững.

>>> Đừng để rắc rối pháp lý làm bạn kiệt sức, hao tiền và mất cơ hội! Đặt lịch tư vấn với Luật sư ngay hôm nay – chỉ một phí nhỏ, luật sư uy tín giúp bạn xử lý nhanh gọn. Hoàn phí khi dùng thuê luật sư trọn gói sau tư vấn. Thanh toán gấp để tư vấn pháp lý tránh thiệt hại thêm!

Đặt lịch tư vấn