Di chúc miệng thể hiện ý chí của người để lại di chúc nhằm chuyển giao tài sản cho người còn sống. Việc lập di chúc miệng giúp tránh những tranh chấp có thể xảy ra trong việc phân chia tài sản. Hiệu lực của di chúc là bao lâu? Di chúc bằng miệng có được coi là hợp pháp không? Những điều kiện để được lập di chúc là gì? Tất cả những vấn đề này sẽ được Tổng đài pháp luật làm rõ trong bài viết dưới đây. Nếu còn bất cứ băn khoăn về các vấn đề pháp lý, bạn có thể liên hệ trực tiếp cho chúng tôi qua số điện thoại 1900.6174 để được tư vấn.
>>Những quy định mới nhất về di chúc miệng, gọi ngay 1900.6174
Di chúc miệng là gì?
Bộ luật Dân sự 2015 quy định về việc khái niệm như sau:
“Di chúc miệng (còn gọi là di ngôn) là sự thể hiện ý chí bằng lời nói của người để lại di chúc nhằm chuyển tài sản của mình cho những người còn sống sau khi người lập di chúc chết.”
Di chúc miệng chỉ được thiết lập khi người lập không thể tiến hành lập di chúc bằng văn bản. Trong trường hợp tính mạng của một người bị đe dọa bởi cái chết và không thể lập di chúc bằng văn bản thì có thể lập di chúc bằng miệng.
Bên cạnh đó, để tránh trường hợp những người muốn nhận di sản thừa kế của người mất có hành vi lừa dối để nhằm không thể hiện đúng ý chí của người để lại di chúc, chiếm đoạt tài sản thì di chúc cần đảm bảo các điều kiện được quy định trong Bộ luật Dân sự 2015 mới có hiệu lực. Đây là những điều kiện để đảm bảo giá trị pháp lý của di chúc miệng.
Điều 629, 630, 632 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về điều kiện có hiệu lực của di chúc miệng như sau:
– Trong điều kiện di chúc bằng văn bản không thể được lập thì di chúc miệng mới được lập
– Trường hợp tính mạng của một người bị đe dọa bởi cái chết, dựa trên tính chất bị đe dọa về tính mạng mà xác định khả năng thiết lập một văn bản di chúc của người này để xác định dic hsuc bằng lời nói của họ là hợp pháp vào thời điểm đó
– Trong trường hợp người để lại di chúc không bị đe dọa tính mạng, có điều kiện lập di chúc bằng văn bản thì di chúc miệng không được xem là hợp pháp. Nếu người lập di chúc không biết chữ thì có thể nhờ người khác viết hoặc đánh máy văn bản di chúc, có sự làm chứng của ít nhất 02 người. Sau đó, người này sẽ tự ký tên hoặc điểm chỉ vào bản di chúc đó và không được thiết lập di chúc bằng miệng.
– Khi có đủ điều kiện phát sinh hiệu lực thì di chúc miệng phải đảm bảo cả về mặt cá nhân lập di chúc, nội dung và hình thức của di chúc
– Thời điểm người để lại di chúc miệng nói về việc phân chia tài sản phải là thời điểm họ đang bị đe dọa về tính mạng liên quan đến vấn đề sức khỏe hay bệnh tật. Tuy nhiên, họ vẫn phải đảm bảo trí óc minh mẫn, sáng suốt và không bị ai lừa dối, đe dọa hay cưỡng ép để nói ra việc để lại di chúc không đúng với ý chí, nguyện vọng của mình. Nội dung của di chúc phải tuân theo quy định của pháp luật, không trái với đạo đức xã hội.
– Người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi phải lập di chúc bằng văn bản và có được sự đồng ý của cha, mẹ hoặc người giám hộ về việc lập di chúc mà không thuộc trường hợp được thiết lập di chúc miệng
– Di chúc miệng phải đảm bảo có được sự làm chứng của ít nhất 02 người chứng kiến việc lập di chúc. Người lập di chúc sẽ nói lại những lời sau cùng về ý nguyện của mình. Những người làm chứng cần ghi lại ý nguyện đó và cùng ký tên hoặc điểm chỉ vào văn bản đó.
Trong vòng 05 ngày kể từ khi người để lại di chúc thể hiện ý chí cuối cùng của mình thì những người làm chứng phải ra văn phòng công chứng hoặc Ủy ban nhân dân xã, phường nơi cư trú của người để lại di chúc để chứng thực và xác minh chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng trong di chúc. Di chúc miệng được thiết lập, sau 30 ngày mà người để lại di chúc vẫn còn sống khỏe, minh mẫn, sáng suốt thì di chúc miệng sẽ bị hủy bỏ.
Những người thuộc các trường hợp sau đây sẽ không được làm chứng cho việc lập di chúc:
– Những người được thừa kế theo di chúc miệng như bố mẹ đẻ, bố mẹ nuôi, vợ, chồng, con đẻ, con nuôi của người lập di chúc
– Những người có quyền và nghĩa vụ liên quan đến tài sản để lại có trong di chúc
– Những người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người gặp khó khăn trong việc nhận thức và làm chủ hành vi
Ngoài những trường hợp trên, di chúc miệng sẽ không đảm bảo điều kiện phát sinh hiệu lực thì sẽ không được công nhận. Tài sản của người mất để lại sẽ phải được phân chia theo quy định của pháp luật về thừa kế theo pháp luật.
>> Xem thêm: Tư vấn luật dân sự trực tuyến 24/7 – Giải quyết tranh chấp dân sự
Hiệu lực của di chúc miệng
Chị Liên (Nam Định) có câu hỏi:
Thưa Tổng đài, em có một số thắc mắc mong nhận được sự giải đáp. Sau một thời gian bị bệnh tai biến, sức khỏe của ông em đã yếu hơn rất nhiều. Do hoàn cảnh gia đình, nên trước đấy ông em không được đi học và không biết chữ. Nhận thấy, tình hình sức khỏe ngày càng không tốt, nên không em có gọi tất cả con cháu đến và để lại một di chúc miệng về việc phân chia tài sản cho các con.
Ông bà em có 4 người con gồm bố em và 3 bác gái. Ông em quyết định để lại một nửa tài sản cho bà và phần còn lại sẽ chia đều cho các con. Tài sản của ông em gồm có 468m2 đất trồng cây ăn quả và 1 căn nhà. Sau khi để lại di chúc được 2 ngày thì ông em mất. Vì muốn thực hiện được di nguyện cuối cùng của ông nên em muốn hỏi để di chúc miệng này có hiệu lực thì cần phải tuân thủ những điều kiện nào? Em xin cảm ơn.
>>Tư vấn hiệu lực của di chúc miệng nhanh nhất, gọi ngay 1900.6174
Trả lời:
Bộ luật Dân sự 2015 quy định về hình thức của di chúc như sau:
“Điều 627. Hình thức của di chúc
Di chúc phải được lập thành văn bản; nếu không thể lập được di chúc bằng văn bản thì có thể di chúc miệng.”
Theo quy định tại Điều 629 Bộ luật Dân sự 2015:
Di chúc bao gồm di chúc lập thành văn bản và di chúc bằng miệng. Di chúc bằng miệng được lập trong trường hợp tính mạng của người đó đang bị đe dọa bởi cái chết và không thể lập di chúc bằng văn bản. Sau 3 tháng từ ngày lập di chúc miệng mà người để lại di chúc vẫn còn sống, minh mẫn và sáng suốt thì di chúc miệng sẽ bị hủy bỏ.
Điều kiện để di chúc bằng miệng được coi là hợp pháp để có thể tiến hành chuyển giao tài sản của người lập di chúc miệng cho người khác được quy định tại Khoản 5 Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015 như sau:
“Di chúc miệng được coi là hợp pháp nếu người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất hai người làm chứng và ngay sau khi người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng, người làm chứng ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ. Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì di chúc phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng”
Vì vậy, để di chúc miệng của ông bạn được hợp pháp thì trong quá trình lập di chúc phải có ít nhất 02 người làm chứng. Những người làm chứng này không được là người được thừa kế theo di chúc miệng; người có quyền và nghĩa vụ liên quan đến tài sản để lại có trong di chúc; người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người gặp khó khăn trong việc nhận thức và làm chủ hành vi.
Những người làm chứng phải ghi lại đầy đủ những ý nguyện của cùng của người để lại di chúc, ký tên hoặc điểm chỉ vào văn bản và cần đến văn phòng công chứng hoặc Ủy ban nhân dân xã để chứng thực di chúc cùng chữ ký hoặc điểm chỉ. Nếu đáp ứng được đầy đủ các điều kiện trên thì di chúc miệng của ông bạn sẽ được có hiệu lực.
Trên đây là sự tư vấn của chúng tôi, nếu còn bất kỳ vướng mắc chưa rõ nào thì bạn có thể liên hệ với bộ phận tư vấn trực tuyến của chúng tôi qua đường dây nóng 1900.6174 để được hỗ trợ.
Điều kiện có hiệu lực của di chúc miệng
Anh Toàn (Hải Dương) có câu hỏi:
Xin chào, em hiện đang có công việc ổn định tại Hải Dương. Cách đây không lâu, em có về quê thăm ông bà ở Thái Bình. Ông có nói với em về việc muốn lập di chúc. Do trước đây hoàn cảnh gia đình khó khăn nên không em không được đi học và không biết chữ. Vì vậy, ông muốn lập một bản di chúc bằng miệng. Em nghe nói di chúc miệng chỉ được lập khi sức khỏe của người muốn lập đang bị đe dọa. Vậy em muốn hỏi điều kiện để di chúc miệng được công nhận có hiệu lực là gì? Em xin cảm ơn.
>>Tư vấn điều kiện có hiệu lực của di chúc miệng nhanh chóng, gọi ngay 1900.6174
Trả lời:
Theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015, di chúc nói chung và di chúc miệng nói riêng để có hiệu lực cần phải đáp ứng những điều kiện nhất định. Điều kiện đó bao gồm điều kiện của cá nhân lập di chúc và điều kiện về nội dung, thủ tục của di chúc.
Điều kiện của cá nhân người lập di chúc
– Người lập di chúc có đầy đủ năng lực hành vi dân sự
Di chúc cần phải tuân thủ các điều kiện có hiệu lực của một giao dịch dân sự. Năng lực dân sự là khả năng mà cá nhân bằng hành vi của minh của mình xác lập quyền và nghĩa vụ theo quy định của pháp luật. Bộ luật Dân sự 2015 quy định đầy đủ về vấn đề này như sau:
+ Người từ đủ 18 tuổi trở lên và có đầy đủ năng lực hành vi dân sự, không mắc các bệnh làm mất khả năng nhận thức và khả năng điều chỉnh hành vi thì được phép lập di chúc để định đoạt tài sản của mình.
+ Người đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi có quyền được lập di chúc nhưng phải được thể hiện bằng văn bản và phải có sự đồng ý về việc lập di chúc của người giám hộ.
Vì vậy, di chúc miệng chỉ có hiệu lực khi người lập di chúc có đầy đủ năng lực hành vi dân sự. Bên cạnh đó, di chúc phải được lập trong trường hợp người để lại di chúc hoàn toàn minh mẫn và sáng suốt. Người lập di chúc không đang trong tình trạng bị say rượu bia hoặc bị lừa dối, chịu sự đe dọa hay cưỡng bức từ bất kỳ ai.
Điều kiện về nội dung và trình tự lập di chúc
Về nội dung của bản di chúc:
Nội dung được thể hiện dưới bất kỳ hình thức nào cũng đều không được vi phạm pháp luật và không trái đạo đức. Điều này được quy định cụ thể tại Điểm b, Khoản 1, Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015. Như vậy, nội dung di chúc liên quan đến các chủ đề như phản động, chống phá nhà nước hoặc yêu cầu người hưởng thừa kế phải đáp ứng điều kiện trái pháp luật… thì đều bị coi là trái pháp luật và trái đạo đức xã hội để tuyên bố vô hiệu.
Về thủ tục làm di chúc:
Khoản 5 Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015, quy định về các điều kiện liên quan đến thủ tục như sau:
“Di chúc miệng được coi là hợp pháp nếu người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất hai người làm chứng và ngay sau khi người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng, người làm chứng ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ. Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì di chúc phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng“
Những người không được làm chứng được quy định tại Điều 632 Bộ luật dân sự năm 2015 như sau:
“Mọi người đều có thể làm chứng cho việc lập di chúc, trừ những người sau đây:
1. Người thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật của người lập di chúc.
2. Người có quyền, nghĩa vụ tài sản liên quan tới nội dung di chúc.
3. Người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi.”
Hiệu lực pháp luật của Di chúc miệng
Theo Khoản 2 điều 629 Bộ luật dân sự năm 2015, di chúc có hiệu lực kể từ thời điểm mở thừa kế, nghĩa là thời điểm người để lại di chúc mất. Sau ba tháng kể từ thời điểm di chúc miệng mà người để lại di chúc còn sống, minh mẫn, sáng suốt thì di chúc miệng mặc nhiên bị hủy bỏ.
Vì vậy, trong trường hợp của bạn, nếu ông bạn sức khỏe vẫn tốt, hoàn toàn minh mẫn và sáng suốt thì không đủ điều kiện để tiến hành lập di chúc. Nếu ông bạn không biết chữ thì có thể nhờ người khác viết hoặc đánh máy văn bản di chúc, có sự làm chứng của ít nhất 02 người. Sau đó, người này sẽ tự ký tên hoặc điểm chỉ vào bản di chúc đó và không được thiết lập di chúc bằng miệng.
Di chúc miệng được coi là hợp pháp khi nào?
Chị Linh ( Nam Định) có câu hỏi:
Hai vợ chồng tôi đã lấy nhau được 8 năm và có hai người con trai. Tuy nhiên, mới đây chồng tôi bị tai nạn trong quá trình làm việc nên không qua khỏi. Trước khi mất, chồng tôi có để lại di chúc bằng miệng là để lại hết tài sản cho tôi với sự chứng kiến của nhiều người. Vậy tôi muốn hỏi hai con của tôi có được hưởng thừa kế không? Nếu có thì tài sản thừa kế đó sẽ được chia như thế nào? Bố mẹ chồng của tôi hiện vẫn đang sinh sống ở quê. Tôi xin chân thành cảm ơn.
>>Tính hợp pháp của di chúc miệng, gọi ngay 1900.6174
Trả lời:
Di chúc miệng được quy định tại Khoản 5 Điều 630 của Bộ luật Dân sự 2015 như sau:
“Di chúc miệng được coi là hợp pháp nếu người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất hai người làm chứng và ngay sau khi người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng, người làm chứng ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ. Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì di chúc phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng.”
Trong trường hợp này của bạn, bạn chưa cung cấp đầy đủ thông tin cho chúng tôi về ý chí của người chồng trong việc định đoạt tài sản có được ghi chép lại bằng văn bản và được đưa đi công chứng trong vòng 05 ngày hay không. Nếu đáp ứng được đầy đủ các điều kiện trên thì di chúc này được coi là hợp pháp và được sử dụng làm căn cứ để phân chia tài sản.
Nếu di chúc không đảm bảo các điều kiện trên thì di chúc không được coi là hợp pháp. Lúc này, di chúc sẽ được chia thừa kế theo pháp luật cho những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất. Hàng thừa kế này được quy định cụ thể trong Điều 651 Bộ luật dân sự 2015 như sau:
“1. Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:
a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;”
Theo quy định chia tài sản thừa kế, những người thuộc cùng hàng thừa kế sẽ được hưởng phần di sản bằng nhau, nên phần di sản của chồng bạn sẽ được chia thành 3 phần bằng nhau cho bạn và 2 người con của bạn.
Đây là sự tư vấn của chúng tôi về vấn đề này của bạn. Nếu còn bất kỳ băn khoản nào trong vấn đề chia tài sản theo di chúc miệng thì bạn có thể liên hệ trực tiếp với chúng tôi qua đường dây nóng 1900.6174 hoặc qua email để được hỗ trợ.
Di chúc miệng có người làm chứng có hiệu lực không?
Câu hỏi của chị Hà (Ninh Bình):
Sau khi nhận thấy sức khỏe dạo này không được tốt, bố tôi đã đi khám tại bệnh viện và nhận kết quả chẩn đoán là bị ung thư dạ dày giai đoạn cuối. Bố tôi sau thời gian điều trị thì cũng không có tiến triển và ngày càng yếu hơn. Trước khi mất, bố tôi có để lại di chúc miệng có 2 người làm chứng. Sau đó người làm chứng mang di chúc này ra xã được Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã xác nhận là hai người làm chứng đã ký vào văn bản ghi lại di chúc của bố tôi. Vậy tôi muốn hỏi, di chúc miệng của bố tôi để lại có hiệu lực pháp luật hay không?
>>Thủ tục công chứng di chúc miệng nhanh chóng, gọi ngay 1900.6174
Trả lời:
Điều kiện để di chúc miệng hợp pháp được quy định tại Khoản 5 Điều 630 Bộ luật Dân sự năm 2015 như sau:
“Di chúc miệng được coi là hợp pháp nếu người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất hai người làm chứng và ngay sau khi người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng, người làm chứng ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ. Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì di chúc phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng.”
Trong trường hợp này của bạn, bố bạn để lại di chúc miệng được coi là hợp pháp khi thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất 2 người làm chứng. Đồng thời những người làm chứng đó phải ghi chép lại và ký tên hoặc điểm chỉ. Trong thời hạn 05 ngày kể từ khi người để lại di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì đi chúc phải được công chứng hoặc chứng thực.
Với trường hợp bố bạn, di chúc đã có người làm chứng ghi chép và ký tên. Tuy nhiên bản này chưa được công chứng hoặc chứng thực. Về việc Chủ tịch Ủy ban nhân xã ký xác nhận cho hai người làm chứng có ký tên không được coi là di chúc đã công chứng hoặc chứng thực. Vì vậy, trong trường hợp này di chúc không được coi là hợp pháp và sẽ không có hiệu lực.
Xem thêm: Thủ tục công chứng di chúc hợp pháp năm 2022 như thế nào?
Chia di sản thừa kế khi di chúc miệng không hợp pháp
Anh Quyền (Nam Định) có câu hỏi:
Mong tổng đài tư vấn giúp tôi về vấn đề như sau: Mẹ tôi có 4 người con gồm 2 gái và 2 trai. Lúc gần qua đời, do chỉ có em trai và tôi ở gần nên mẹ tôi có gọi 2 chúng tôi lại và có để lại di chúc miệng. Mẹ tôi dặn về tài sản của mẹ có một mảnh đất diện tích 368m2 và một quyển số tiết kiệm 682 triệu đồng gửi ngân hàng. Tài sản này sẽ được chia thành 5 phần, mỗi một con sẽ được nhận 1 phần và 1 phần còn lại sẽ để cho người nào thờ cúng bố mẹ.
Tuy nhiên, do bận việc đám tang, nên tôi và em tôi mặc dù đã ghi lại di chúc nhưng không mang đi công chứng. Sau 100 ngày mẹ tôi mất, chị gái tôi có lấy lý do là chăm sóc mẹ và nhận thờ cúng nên muốn lấy 2 phần đất và tiền tiết kiệm. Việc này dẫn đến sự tranh chấp nội bộ trong gia đình? Vậy tôi muốn hỏi giải quyết tranh chấp này như thế nào? Xin cảm ơn.
>>Khi nào di chúc miệng không hợp pháp? Gọi ngay 1900.6174
Trả lời:
Theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015, di chúc miệng được lập trong trường hợp người để lại di chúc bị đe dọa đến tính mạng hoặc các nguyên nhân khác mà không thể lập di chúc miệng.
Căn cứ theo quy định trên di chúc của mẹ bạn là di chúc miệng nên cần có ít nhất 02 người làm chứng, sau đó phải ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ và đem đi chứng thực trong vòng 5 ngày kể từ ngày mẹ bạn mất. Theo như thông tin bạn cung cấp, vì một số lý do mà bạn chưa đi công chứng cho bản di chúc. Vì thế di chúc miệng này là không hợp pháp.
Khoản 1 Điều 650 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về những trường hợp thừa kế theo pháp luật như sau:
“1. Thừa kế theo pháp luật được áp dụng trong trường hợp sau đây:
a) Không có di chúc;
b) Di chúc không hợp pháp;”
Vì di chúc của mẹ bạn không hợp pháp nên Tòa án sẽ tiến hành chia thừa kế theo pháp luật cho những ai thuộc hàng thừa kế thứ nhất. Hàng thừa kế này được quy định cụ thể trong Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015 như sau:
“1. Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:
a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;”
Như vậy, tài sản của mẹ bạn sẽ được chia thành 4 phần bằng nhau và mỗi người con sẽ được hưởng 1 phần. Do đó, vấn đề tranh chấp đã được giải quyết. Chị bạn sẽ không có quyền đòi hưởng thừa kế nhiều hơn.
Hy vọng những thông tin mà chúng tôi cung cấp về di chúc miệng sẽ giúp bạn nắm được những thông tin cụ thể để đảm bảo quyền lợi của bạn trong việc hưởng thừa kế. Nếu còn bất kỳ băn khoăn hay vướng mắc nào liên quan đến vấn đề về thủ tục thừa kế theo di chúc miệng, bạn có thể liên hệ đến Tổng Đài Pháp Luật qua đường dây nóng 1900.6174 để được tư vấn. Chúng tôi luôn sẵn sàng hỗ trợ tư vấn và giải đáp cho các bạn 24/7.
